Fortepian

Od bizantyjskiej cytry, poprzez cymbały, których odmianie nadano trapezoidalny kształt z wygiętym bokiem korpusu przypominającym skrzydło, po monochord i klawikord docieramy do fortepianu, którego diagram i opis publikuje w 1709 r. budowniczy Bartolomeo Cristofori, który jak sam pisze powstał, „ by zaradzić wadom klawesynu , który nie był w stanie w ogóle wyrażać kolorytu lub wyrażał go przesadnie za pomocą skontrastowanych rejestrów”. Problem ten rozwiązano wprowadzając dźwignię wyrzucającą w kierunku struny młoteczek z siłą odpowiadającą sile nacisku na klawisz. Jego mechanika posiadała już pionowo podskakującą dźwignię wymyku, która uwalniała młoteczek natychmiast po podrzuceniu go ku strunie tak, by opadł i był gotów do repetycji nawet jeśli palec nie zwolnił jeszcze klawisza.

Po dziesiątkach lat pracy nad udoskonalaniem fortepianu ( głównie w Niemczech stąd nazwa mechanika niemiecka, później wiedeńska) uzyskano model mechaniki angielskiej, który stosowany jest we współczesnych instrumentach.

Ramę żeliwną, po raz pierwszy dodano fortepianowi uwalniając jego drewniane części od wszelkich napięć w roku 1825. Ostatni krok w ewolucji to wprowadzenie krzyżowego układu strun, gdzie struny wyższe przebiegają wachlarzowo nad basowymi co powoduje wzbudzanie tonów harmonicznych, a to z kolei skutkuje potężniejszym brzmieniem.

Fortepian składa się z ok. 3,5 tysiąca części. Podstawowym surowcem jest drewno (sosna, olcha grab, buk, jawor). Duszą instrumentu i jego najważniejszą częścią jest płyta rezonansowa wytwarzana ze specjalnego gatunku świerka wysokogórskiego, znajdujące się pod nią żebra nadają jej wypukły kształt i przyspieszają rozchodzenie fal dźwiękowych.

Mechanizm fortepianu to skomplikowany zbiór podzespołów takich jak: dźwignie, widełki, popychacze, sprężyny, podkładki, filce, poduszki, itp.

Stalowe struny różnią się średnicami o 0,025 mm. Aby struny w rejestrze basowym nie były zbyt długie owija się je odpowiednio miedzianym nawojem pojedynczym w wyższych dźwiękach i podwójnym w najniższych. Struny muszą być odporne na ogromne obciążenia, a jest to ponad dwadzieścia ton w instrumencie.

Słynni producenci:

Steinway- Steinweg, Fazioli, Bechstein, Boesendorfer, Bloethner, Bradwood, Erard i Pleyel, Pertof, Yamaha, Kawai, Fibiger, Sommerfeld, Ed. Seiler

Słynni wirtuozi :

synowie J. S Bacha, J. Haydn, W. A. Mozart, L. v Beethoven, F. Chopin, F. Liszt, R. Schumann, A. Rubinstein, I. J. Paderewski, M. Argerich, V. Horowitz, S. Rachmaninow, K. Zimermann, R. Blechacz

Bibliografia

A. Klewszczyński „Rzeczpospolita” 2000r.

C. Sachs „Historia instrumentów muzycznych”